Мактаб – макони илму маърифат

Мактаб бузургдаргоҳест, ки баробари дар остонааш қадам гузоштан хурдон бузург, бузургон барнодил ва бехирадон соҳибхирад мегарданд. Мактаб макони илму маърифат, фархангу адаб ва донишу хирад аст. Нест касе, ки аз ин даргоҳи муқаддас сабақ нагирифта бошад. Нест бузургдиле, ки сабақи устоде надида, ба ҷое расида бошад. Ҳанӯз аз замонҳои пеш низ дар ҳолати вуҷуд надоштани мактабҳо, мадрасаҳо вуҷуд доштанд, ки аксарияти намояндагони адабиёти классики тоҷик дар онҳо сабақ омӯхтаанд.
Модоме, ки мактабу Мадраса дар канор тифлону бузургонро илму адаб ва маърифату ҳунар меомӯхтаанд, пас зиндагиву умри волои инсоният ба мактабу маориф вобастагии зиёд дорад. Ба ифодаи шоир:Маҳз дар мактаб маърифат пойдор, илму адаб устувор ва тавассути заҳмати устодони накӯкор шогирдон баркамолу соҳибистеъдод мегарданд. Мактаб аст, ки соҳаҳои дигари ҳаёт пойдоранд. Мактаб аст, ки инсонҳо бофазл ба воя мерасанд, мактаб аст, ки фархангу илму адаб, то андозае дар дилҳо ҷосту мардум маърифатдӯст. Омӯзгоронанд, ки дар ҳамаи мактабҳои миёнаву олӣ ва боғчаю муассисаҳои таълимӣ илм омӯхта ҳамаро ба некию накукорӣ ва фархангдӯстӣ даъват мекунанд.Оре, мактаб маъҳази пайдоиши илму маърифат аст. Ҳама дастпарварони мактабанд, ки замоне чун тифлакони аз ақлу хирад дур дар остонаш қадам гузошта, аз он бузург гардндаанд. Бе гузашт аз ин даргоҳи муқаддас касе наметавонад илм омӯхт.Ҳар як инсон пеш аз оне, ки бояд зиндагӣ кунад, бевосита ба чизе эхтиёҷ дорад. Агар барои инсон пеш аз ҳама, муҳити хуби хонаводагӣ, хӯроку пӯшок ва тансҳатӣ лозим бошад, барои тарбияи инсони асил ва тифли баркамолу донишманд, пеш аз ҳама мактабу омӯзгори болаёқат ва кордон мебояд. Мактаб гулшани ҳамешабахорест, ки рангу тароват ва гулҳои зиннатбахши он илму фарҳанг, одобу маърифат ва фазлу камоли инсонист. Мактаб манбаи илму ҳунар, хислатҳои вафодорӣ, дустӣ, озодандешӣ ва сулхпарварист. Мактаб ёри меҳрубон, зинати умру хастиву тавон, озодандешии инсон ва маъҳази маърифату ақлу заковати касон аст. Нест каси бохираде, ки маърифати ин даргоҳи бузургро нагирифта бошаду аз заҳмати бузургустоде баҳравар нагардида. Агар аз гузашти умр ва пандномаи бузургони хирад саҳфагардонӣ намоем, бевосита метавонем, ки хулосабарорӣ намоем.
Моҳӣ фарзанд ва ҳамранги дарёст, гандум фарзанди саҳро ва мисли саҳрост, инсон фарзанди замин аст ва эҳтиёҷ ба мардуми заминиву пурбардор дорад, эҳтиёҷ ба илму адаб ва покию росткорӣ, ки онро маҳз дар даргоҳи маърифат меомӯзанд. Ин даргоҳи бузурги маърифати мактабу Мадраса аст, ки одамиятро ба шохроҳи бузурги ҳаёт хидоят менамояд, зеро инсон худ аз пеши худ бузург намегардад.
Лола худ рӯяд, моҳӣ худ шино кунад, магас худ парад, кирми шабтоб худ нур барорад, аммо одам барои инсони комил шудан бояд омӯзад. Инсони асил манбаи ҳамаи донишҳоро аз мактаб меомӯзад. Онро муқаддасу бузург мешуморад. Саҳми бештари онро дар тарбияи насли бузурги одамият қадрдонӣ мекунад. Ҳар як инсони комилҳуқуқ бояд, ки аз даргаҳи мактаб гузарад, илм омӯзад, тарбияи дуруст гирад, вагарна бемаърифату бедонишу нодону зишт ба воя мерасад.Ҳамеша мебояд кӯшид, соҳибадаб буд, маърифатдӯст гардид, мактабро макони бузурги илму хирад ҳисобид ва аз он бебаҳра намонд.
Хулоса, шодмонию соҳибхирадӣ бузургиву накӯандешӣ ва росткориву бузургдилӣ маҳз аз мактаб падид ояд. Онро муқаддасу пок ва азизу гиромӣ доштан қарзи хар як инсони соҳибхирад аст.