Бо таваҷҷӯҳи хоса ягон растании гулдор (вазирак, алафи гулзардак. бунафшаи серанга 1)-ро бо решааш аз хок кофта гирифта, аз назар мегузаронем. Ин растаниҳо чун растаниҳои дигар реша, поя ва барг доранд. Реша, поя ва барг узвҳои асосии растанӣ ба ҳисоб мераванд. Дар қисми болоии поя як ё якчанд гул ҷой гирифтааст, ки аз онҳо меваю тухм ҳосил мешаванд. Растаниҳоеро, ки дар давраи ҳаётгузароннашон ақаллан як маротиба гул мекунанд. растанихои гулдор меноманд. Дар баробари ин баъзе растаниҳо, аз қабили арча, санавбар, ушнаҳо. сарахсшаклон ва ғайрахо. Дар фаъолияти ҳаётиашон ҳеҷ гоҳ гул ҳосил намекунанд. Онҳо ба растанихои бегул мансубанд.
Ҳамин тавр ба ҷуз мавҷудияти чунин узвҳо — реша, поя, барг, доштанн гул ва мева фақат ба растаниҳои гулдор хос мебошад.
Узвҳои якхелаи растаниҳои гулдор вобаста ба хусусиятҳои хосашон метавонанд зоҳиран хеле гуногун шаванд. Решаҳои сершумори пиёз, сир (чеснок) ва барги зулф ба риштаҳои борик монанданд, бехи нахӯд, қоқу ва пахта бошад, тиррешаи дарозу шохаронда аст.
Агар пояи гандум ва ҷуворимакка рост ба боло қад кашад, пояи каду, бодиринг, тарбуз ва баъзе дигар растаниҳои полизӣ ба боло набаромада, дар рӯи замин паҳн мешаванд. Растании барги зулф (филгӯш) гӯё тамоман поя надорад, яъне пояаш хеле кӯтоҳ буда, баргҳояш дар рӯи замин хобидаанд. Барои дидани пояи кӯтоҳи бар0ги зулф қисми болоии гарданаки решаро ба дарозӣ барқад буридан лозшм мешавад. Пояи дарахтон тана хеле нағз инкишофёфта аст. Онҳо хеле баланд қад кашида, мустаҳкам мешаванд. Танаи баъзе субборҳо (кактусҳо) ба сутунчаҳо ё кураҳои сабзи сермағз (сергӯшт) шабоҳат дошта, баргашон ба хор табдил ёфтааст. Кактусҳо дар пояашон об захира мекунанд.
Сохти гул (Расми 2) дар растаниҳои гуногун ҳар хел мешавад. Гул одатан навдаи шаклдигаркарда буда, аз он мева пухта мерасад. Афзоиши растаниҳои гулдор тавассути тухмашон амалӣ мегардад.
Агар гулҳои растаниҳои гуногунро муқоиса кунем, монандии сохти онҳоро пай мебарем. Сохти гули шалғамча ё алафи бегонаи маъмул-турбкоҳакро аз назар мегузаронем. Мебинем, ки гул дар гул- поя (думчаи гул), ки қисми гулбандаш паҳн шудааст, инкишоф меёбад. Дар гулбанд ҳамаи узвҳои дигари гул ташаккул меёбанд.
Диқкати моро тоҷгули хушранги гули вазирак, ки аз чор гулбарг иборат аст, ба худ ҷалб мекунад. Поёнтар аз тоҷгул косагул ҷой гирифтааст. Косагул аз чор баргчаи сабз-косабарг иборат аст.
Тухмдон (узви модина) ва гардбарг (узви нарина) — ҷузъҳои асосии гул ба ҳисоб мераванд. Ҳар як гардбарг аз поячаи борик ва гарддон иборат аст. Гарди гул дар гарддон ҳосил меша- вад. Ғӯра (буни паҳни тухмдон), сутунчаи борик ва гардгирак дар якҷоягӣ, тухмдонро ташкил медиҳанд.
Ҳар як гул дар соқа ё гулпоя ҷойгир мешавад. Гулҳое, ки дар соқа яктоӣ ҷойгир шудаанд, гулҳои тоқа номида мешаванд. Масалан, гулҳои лола (Расми 3), кӯкнор ва ғайраҳо.
Гулҳое, ки гурӯҳ-гурӯҳ ҷойгиранд, тӯдагул (Расми 4) номида мешаванд. Тӯдагулҳо хеле гуногунанд. Масалан, дар олуболу, сабзӣ, шибит онҳо соябоншакланд. Тӯдагули қот, ливондар хӯшашакл ва тӯдагули офтобпараст, марямгул сабадшакл мешаванд.
Ҳамин тавр, аз аввали баҳор сар карда, то охири тирамоҳ дар беша, саҳро, боғ ва гулбогҳо растаниҳо гул мекунанд.
Саволҳо:
- Кадом растаниҳоро растаниҳои гулдор мегӯянд?
- Растаниҳои гулдор аз кадом узвҳо иборатанд?
- Сохти гул чӣ гуна аст?
Комментарии (1)